Көкөністер мен жемістерде нитраттардың болуын азайту және оны қалай анықтау керек?
Как определить и снизить содержание нитратов  в овощах и фруктах? 27.06.2016

Нитраттар – бұл азот қышқылының тұзы, олар барлық өсімдіктерге  өсу мен даму үшін қажет, сондықтан олар бәрібір өнімдердің құрамында болады. Топырақтағы нитраттар нормадан аспайтын болса, онда олар толығымен өсімдіктерге сінеді және кез келген зиян келтірмейді. Бірақ көбінесе егін жемісті болу үшін азот тыңайытқыштарын қолданады, бұл көкөністер мен жемістерде нитраттар жоғары болуына әкеліп соғады.              

Қарастырылып отырған нитраттар ұзақ уақыт сәл улы заттар болып есептелінген және дәрі-дәрмек ретінде пайдаланылған.  Бірақ ол адам ағзасына түскенде, нитраттардың бір бөлігі нитриттарға (азот қышқылды тұзға) айналады.  Ал нитриттер, өз кезегінде, шынайы уландырғыш болып табылады. Қарап келгенде, қандағы гемоглобин белсенді бірлеседі және бұл улануға әкеліп соғады, нашар – тыныс алу және жүйке жүйесінің, қалқанша бездің, жүректің жұмыстарының бұзылуы, онкология ауруына әкеліп соғады. Осы заттардың ең үлкен қауіп жүкті және бала емізетін әйелдерге, сондай-ақ балаларға қауіп төндіреді. 

Көкөністер мен жемістерде нитраттардың санын қалай анықтау керек? 
Бұл өсімдіктерді сатып алу кезінде абай болу керек: ақбасты қырыққабат, қызылша, шомыр және шалғам, қияр, асқабақ, барлық сүйікті қауын және қарбыз, сондай-ақ ас көктер (аскөк, ақжелкен, балдыркөк), бұл өсімдіктер азотты қышқылды тұздардың болуы бойынша фавориттер болып табылады. 
Жемістер мен көкөністер нитратының мөлшерлемесін асып кетуінің анық белгілері қандай? 
         
Бірақ  айтарлықтай нитраттардан құтылу мүмкін емес. Бірақ олардың қайда жиналғанын білу арқылы, олардың санын азайту және азық-түлік өнімдерін өңдеудің негізгі ережелерін ұстануға болады. 

  1. Жаңа піскен жемістер мен көкөністерді төмен температурада тоңазытқышта немесе жертөлелерде сақтаңыз. 
  2. Өнімдерді жылумен өңдеу зарарсыздандырады. 
  3. Өнімдерді тұздау және консервілеу азот қышқылы тұздарының мөлшерін 2 есе азайтады, кейбір жағдайларда 3 есе азайтады. 

Көкөністер мен жемістерді сатып алу кезінде осыларды білу пайдалы:
-  өнімдерді дәлелденген дүкендер мен супермаркеттерде сатып алу; 
-  маусым бойынша жемістер мен көкөністерді сатып алу керек; 
-  жеміс тұтастығын тексеру; 
-  жемістер мен көкөністердің орта мөлшерін сатып алу керек;

- Қабығы мен ортасының түсінің өзгеруі. Мысалы, нитраттардың жоғары болуын қарбыз тәннің сары жолақтарын көре аласыз. 

-  Белгісіз табиғи емес қара түсті үлкен қиярларды сатып алмағаныңыз жөн болады. Сәбіздің жасанды түрде өсірілгені ашық түсті, ортасы ақ түсті болуы, қызыл жүзімде – ақ таттың болуы себеп болып табылады. Егер Сіз кесілген қызыл қызанақтың ортасы жасыл болғанын көрсеңіз, олар тыңайтқыштарды пайдаланып піскеніне сенімді болыңыз. 

- Белгісіз табиғи емес қара түсті үлкен қиярларды сатып алмағаныңыз жөн болады. Сәбіздің жасанды түрде өсірілгені ашық түсті, ортасы ақ түсті болуы, қызыл жүзімде – ақ таттың болуы себеп болып табылады. Егер Сіз кесілген қызыл қызанақтың ортасы жасыл болғанын көрсеңіз, олар тыңайтқыштарды пайдаланып піскеніне сенімді болыңыз.

- Тым үлкен сабақтар. Өздеріңіз білетіндей, тым көп тыңайтқыштарды пайдаланса, азоттың үлкен бөлігі жасыл өсімдіктердің бөліктерінің өсуін арттыру, жапырықтары, сабақшалары мен сабақтары,  сондай-ақ айқын белгісі болып табылады.      

- Жетілмеген тұқымдар, жұмсақ айқын дәмі.

- Табиғи емес жемістердің үлкен немесе шағын мөлшері.

- Бірақ, өкінішке орай,сыртқы түріне қарап зиянды заттардың жоғары болуын анықтау әрқашан мүмкін болмайды.

1. жемісті қабығынан ажырата, Сіз онда нитраттардың барынан шамамен 50% құтыласыз!

Басқа мемлекеттерден Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін жеміс-көкөніс өнімдер нитраттарынан улану қаупі көкөніс және бақша дақылдарында болуы, осыған байланысты, біз көкөністерде және бақша дақылдарында нитраттардың болуын және сәйкестігін тексеру үшін ұйымдармен және жеке тұлғаларды ынтымақтастыққа шақырамыз.