АЛКОГОЛЬДІ ІШІМДІКТЕРДІ САРАПТАУ
ЭКСПЕРТИЗА АЛКОГОЛЬНЫХ НАПИТКОВ 13.06.2017

Соңғы жылдары алкогольдік ішімдіктерді, әсіресе шарап пен шарап өнімдерін сату Қазақстанның тұтыну нарығында айтарлықтай өсті. Бұл, негізінен, алкоголь өнімдерінің жаңа өндірушілерінің пайда болуымен, сондай-ақ оған деген сұраныстың артуымен байланысты.  Нарық өндірушіге де, сатушыға да үлкен табыс әкелетін кең ассортиментке ие болғандықтан, суды немесе арзан техникалық алкогольді сұйылту арқылы олардың көлемін қолдан жасау немесе көбейту азғыруы әрқашан жоғары. Сондықтан алкогольдік ішімдіктердің барлық түрлеріне жан-жақты сараптама жүргізу мәселесі өте өзекті, ал алкоголь өнімдеріне жүргізілген зертханалардың саны шектеулі.

Тұтынушыларды контрафактілік, бұрмаланған және сапасыз өнімдерден қорғау мақсатында жыл сайын Алматы қаласында өткізілетін алкогольдік ішімдіктердің қауіпсіздігіне мониторинг жүргізіледі.

Алматы қаласы бойынша "ҰТО" ШЖҚ РМК филиалының аккредиттелген сынақ орталығында алкогольдік ішімдіктерді сараптаудың қолданыстағы жүйесі Кеден одағының нормативтік-техникалық құжаттары мен техникалық регламенттерінің талаптарына сәйкес сапа мен қауіпсіздік көрсеткіштерін жедел анықтауға мүмкіндік береді. Сынақ орталығы Денсаулық сақтау саласындағы қызметті жүзеге асырады және нормативтік құжаттар бойынша зертханалық сынақтар (зерттеулер, талдаулар) жүргізе отырып, сараптамаларды орындай отырып, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз етеді.

Сараптама жүргізу кезінде зертхана мамандары стандартталған сынақ әдістерін қолданады:

  • этил спирті – шыны спирт өлшегішті қолданатын дистилляциялық әдіс;
  • қант мөлшері-титрлеу, рефрактометриялық әдіс;
  • тығыздық, берілген сығынды – пикнометриялық әдіс; 
  • күкірт диоксиді, Ұшпа қышқылдар және қышқылдар-титрлеу арқылы;
  • микроқоспалар - газ хроматографиясы әдісімен; улы элементтер – атомдық-абсорбциялық әдіспен.
Алматы қ. ШЖҚ РМК филиалының сынақ орталығы зертханасының мамандары 2016-2017 жылдары 256 сынамаға сараптама жүргізді, оның ішінде 1,6% сапасыз сынамалар анықталды.

Химия ғылымдарының кандидаты, Алматы қаласы бойынша "ҰЭО" ШЖҚ РМК филиалының жоғары санатты маманы А. М. Шайхинаның айтуынша, сатылатын алкогольдік ішімдіктердің сапасы мемлекеттік стандарттарда, алкоголь өнімінің техникалық шарттарында көзделген сапа көрсеткіштерінен төмен болмауы тиіс. "Сонымен, алкогольдік сусындарды сараптау кезінде стандарттарда көзделген сәйкестендірудің мынадай негізгі көрсеткіштері айқындалады: органолептикалық сипаттамалары – сыртқы түрі, түсі, дәмі және букеті; физика-химиялық көрсеткіштер-этил спирті, метил спирті, қант, қышқылдық, жалпы сығынды, улы элементтердің болмауы", - деп атап өтті Шайхина А. М.

Бүгінгі таңда алкогольдік сусындардың керемет саны бар, бірақ олардың арасында ең танымал арақ, шарап, коньяк, спирт өнімдері, ром, джин, виски.

Органолептикалық көрсеткіштер бойынша ГОСТ-қа сәйкес арақ мөлдір, өзіне тән хош иісі бар, ащы немесе тәтті дәмі жоқ біртекті дәмі бар болуы керек, кейде арақ ерекше хош иісі мен жұмсақ дәмімен ерекшеленеді. Арақтың қауіпсіздік көрсеткіштері оның құрамында тағамдық шикізатты ашыту процесінде пайда болатын улы микро қоспалардың болуымен анықталады. ГОСТ 30536-97 сәйкес улы микро қоспаларға мыналар жатады: сірке альдегиді, сірке қышқылының метил эфирі, сірке қышқылының этил эфирі, метил спирті, изопропанол, пропанол-1, изобутил спирті, бутанол-1 және изоамил спирті. Микро қоспалардың нормативтерінен асып кету арақты стандартты емес және сапасыз деп тануға негіз болып табылады.

Ежелгі заманнан бері алкогольдік сусындар арасында кең таралған-бұл климаттық, агротехникалық, технологиялық және басқа факторларға байланысты ассортименттік әртүрлілігі мен көп компонентті химиялық құрамы бар шарап және шарап өнімдері.

Жүзім шарабы-бұл жүзім сусынының алкогольдік ашытуынан немесе жаңа піскен немесе кептірілген жүзімнің целлюлозасынан алынған сусын. Кейбір заттар шарапқа тікелей жүзімнен өтеді, мысалы, ашытылмаған қант, органикалық қышқылдар (шарап, алма, сүт, кәріптас, сірке суы, галактурон, α-кетоглютар, лимон, пирувиной, гликоль, диоксифумар, қымыздық қышқылдары), сонымен қатар май қышқылдарының толық жиынтығы және хош иісті фенол қышқылдарының сериясы: N-оксибензой, даршын, кофе, ферул және т. б. шарапта барлығы 35 қышқыл бар. Қартаю кезінде шарапта альдегидтер, күрделі эфирлер де пайда болады.  Бұл шараптың күрделі химиялық құрамы және оны бактерицидтік, антипиретикалық, сергітетін және басқа да қасиеттерге әкеледі.

Коньяк - ерекше букет пен дәмі бар кәріптас-алтын түсті ерекше күшті алкогольдік сусын. Коньяк жасау үшін жүзім шараптарын фракциялық айдау арқылы алынған коньяк спирті қолданылады, содан кейін емен бөшкелерінде 3 жылдан 15 жылға дейін қартаяды. Кәдімгі және брендті коньяктың айрықша белгілері негізінен көрсеткіштер болып табылады: органолептикалық этил спирті, қант, метил спирті, мыс, темір, жоғары спирттер, альдегидтер, эфирлер, Ұшпа қышқылдар, берілген сығынды, улы элементтердің болмауы.

Ликер-арақ өнімдері-қант шәрбаты, эфир майлары, жүзім шараптары, коньяк, лимон қышқылы және т. б. қосылған жеміс-жидек және хош иісті өсімдік шикізатын өңдеу арқылы алынатын спирттік ішімдіктер тобы (тұнбалар, ликерлер, ликерлер, құймалар, соққылар, бальзамдар және т. б.), түрлі спирттік шырындардың, жеміс сусындарының, тұнбалар мен хош иісті спирттердің қоспасы басқа Тамақ өнімдері, сондай-ақ алкоголь мен су.

Қант шәрбаты, порт, коньяк, алкоголь, лимон қышқылы және су қосылған жеміс-жидек шикізатын өңдеу арқылы алынған спирт шырындарының, жеміс сусындарының қоспасы тұнбалар деп аталады, мысалы, жалбыз, анис, бұрыш және т.б. ащы тұнбалар тобына ром, виски және джин кіреді.

"ҰЭО" ШЖҚ РМК Алматы қаласы бойынша филиалы сапа және қауіпсіздік көрсеткіштері бойынша "тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы" КО ТР 021/2011 нормативтік құжаттары мен техникалық регламентінің талаптарына сәйкес нақты маркалы алкогольдік ішімдіктерге сараптама жүргізеді.